فلدسپات



کارخانه توحید سنگ شکن با بیش از ۴۰ سال تجربه و بهره مندی از دانش روز دنیا در زمینه طراحی و تولید قطعات و لوازم جانبی انواع دستگاه های خردایش مانند انواع سنگ شکن ها ، ماشین آلات راه سازی ، کارخانه آسفالت است.

همچنین صادرات و فروش انواع سنگ شکن های ثابت مانند سنگ شکن فکی ، سنگ شکن مخروطی و سنگ شکن کوبیت (ضربه ای ) و سنگ شکن های سیار ، ماسه شور، ماسه ساز ،سرند ، فیدر ، نوار های نقاله ، و کلیه قطعات و لوازم یدکی سنگ شکن مورد نیاز دستگاه های معدنی و راه سازی فعالیت دارد.کارخانه توحید سنگ شکن با بیش از ۴۰ سال تجربه و بهره مندی از دانش روز دنیا در زمینه طراحی و تولید قطعات و لوازم جانبی انواع دستگاه های خردایش مانند انواع سنگ شکن ها ، ماشین آلات راهسازی ، کارخانه آسفالت و همچنین صادرات و فروش انواع سنگ شکن های ثابت مانند سنگ شکن فکی ، سنگ شکن مخروطی و سنگ شکن کوبیت (ضربه ای ) و سنگ شکن های سیار ، ماسه شور، ماسه ساز ،سرند ، فیدر ، نوار های نقاله ، و کلیه قطعات و لوازم یدکی سنگ شکن مورد نیاز دستگاه های معدنی و راه سازی فعالیت دارد.


سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت

تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف

مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۲۹

سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت

تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف
عفیفه ، فاطمه خیامیم، حسین خادمی*
، حسین شریعتمداری ١
(۱۳۹۱/۹/ ۱۳۹۰ ؛ تاریخ پذیرش: ۸ /۶/ (تاریخ دریافت: ۸
چکیده
تا کنون مطالعه ای در رابطه با مقا یسه رهاساز ی پتاسیم از کا نیهای مقاوم پتاسیم دار در ایران صورت نگرفته است . این پژوهش با هدف
مقایسه س ینتیک رهاساز ی پتاس یم از فلدسپار و موسکو یت، تحت تأ ثیر عصاره گ یرهای آ لی و معد نی به روش عصاره گیری متوا لی انجام شد .
مطالعه به صورت آزما یش فاکتور یل در قالب طرح کاملاً تصاد فی با سه تکرار انجام شد . فاکتورهای آزما یش شامل نوع کا نی (موسکویت و
٠ مولار و ٦ زمان عصاره گی ری / فلدسپارهای یزد و وارد آمر یکا)، نوع عصاره گیر (کلریدکلسیم، اس یدهای اگزا لیک و س یتریک) با غلظت ٠١
۶ برابر فلدسپارهاست. تأثیر نوع عصارهگیر بر س ینتیک - ٢٤ و ٤٨ ساعت بودند. نتایج نشان داد رهاسازی پتاسیم از موسکویت ۸ ،٨ ،٤ ،٢ ،١
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم پتاس یم آزاد کردند . برازش مدل ها ی /۵- رهاسازی پتاس یم مع نیدار بود، به گونه ای که عصاره گیرهای آ لی ۳
سینتیکی نشان داد که معادلات توا نی، پارابو لیکی و مرتبه اول قادر به توص یف رهاسازی پتاس یم هستند ول ی معادله ایلوو یچ نمی تواند
رهاسازی پتاس یم را به خوبی توج یه کند . در بین سه معادله فوقالذکر معادله توانی بهترین معادله برای برازش داده ها تشخ یص داده شد .
هم چنین بر اساس تط بیق مدل های فوق الذکر چ نین استنباط می شود که آزاد شدن پتاس یم از کا نیهای مذکور توسط فرآ یند پخش یدگی یونها
کنترل میشود.
واژه های کلیدی : سینتیک رهاسازی، فلدسپار پتاسیم، موسکویت، اسید اگزالیک، عصاره گیری متوالی
۱ . گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
hkhademi@cc.iut.ac.ir : * : مسئول مکاتبات، پست الکترونیکی
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۰
مقدمه
بیشترین مقدار پتاس یم خاک به شکل ساختما نی بوده که در
کانیهای اولیه پتاسیمدار نظیر میکاها، فلدسپارها و
سیلیکات های رس ی شبه میکایی وجود دارند . این کا نیها منشأ
اصلی تأم ین پتاس یم و ذخ یره این عنصر در خاک ها محسوب
میشوند ( ۳۱ ). اگرچه پتاس یم به شکل تباد لی و محلول به عنوان
دو شکل قابل دسترس بر ای گ یاه تلق ی م یشوند، و لی مطالع ات
انجامشده نشان م یدهند که دو شکل پتاس یم غ ی ر_تباد لی و
ساختمانی نیز م یتوانند در تغذ یه گ یاه نقش داشته باشند ( ۲۷ و
۲۸ ). مقد ار پتاس یم غ ی رتباد لی در خاک ها به مقدار و نوع
.( کانی های رسی موجود در خاک بستگی دارد ( ۲۴
فلدسپارها عمومًا در بخش س یلت و شن خاکهای جوان تا
خاکهایی با تکامل متوسط وجود دارند ( ۲۸ ). این در حالی ست
که فلدسپارها ی قل یایی در خاک هایی با هواد یدگی متوسط حت ی
در بخش ر س نیز وجود دارند ( ۲۷ ). نتایج تحق یقات نشان داده
است که علاوه بر کا نیها ی موجود در بخش رس، م یکا و
فلدسپارهای موجود در بخش شن و س یلت نیز، نقش مهم ی در
.( رهاسازی پتاسیم دارند ( ۱۳
فلدسپارها، ساختمان بلور ی سه بعد ی دارند که از اتصال
به وس یله مشارکت اکس یژن Al2O و 3 SiO چهاروجهیها ی 4
موجود در گوشه لایهها به وجود میآیند. در ساختمان
فلدسپارها یک اتم س یلیس به وس یله آلوم ینیم جا یگزین شده و
.( بار حاصله توسط کلس یم، پتاس یم و یا سد یم خن ثی م یشود ( ۷
برای فلدسپارها ی پتاس یم چهار گونه اصل ی تعر یف م یشود که
شامل سا نیدین، ارتوکلاز ، م یکروکلین و آدولار یا م یباشند . ای ن
چهار گونه فلدسپار پتاس یمدار به همراه سا یر فلدسپارها ی قل یایی
.( ۳۱ درصد پوسته زمین را تشکیل میدهند ( ۷
ولاست ( ۳۴ ) از او لین محقق ینی است که هواد یدگی فلدسپار
را مطالعه کرد . وی در یافت که سرعت اضافه شدن اس ید
سیلیسیک به محلول ، با گذشت زمان کاهش م ییابد. این محقق
این کاهش سرعت را به تشک یل لا یه محافظ بر سطح فلدسپار
نسبت داد . پس از ولاست محقق ین د یگر نظر یه و ی را بسط داده
و پیشنهاد کردند که آزاد شدن اس ید س یلی سیک و کا تیونها از
فلدسپارهای پتاس یم م یتواند با معادله انتشار پارابو لیکی توصیف
( شود ( ۲۸ ). در مطالعه انجام شده به وس یله هلدرن و برنر ( ۱۵
کانی سا نیدین را خرد و در شر ایطی مشابه شر ایطی که ولاست
به کار برده بود در معرض آبشو یی قرار دادند . در ای ن مطالعه
آزاد شدن اس ید س یلیسیک با معادله پارابو لیک تط بیق نمود ول ی
سطح فلدسپار آن طور که ان تظار م یرفت تغ یی ر نکرد . مدل
ولاست پیشبینی م یکرد که ضخامت سطح تغ ییریافته کا نی چند
صدم انگسترم است در حا لیکه برنر ( ۸) دریافت که ضخامت
لایه سطح ی تشک یل شده ۵ تا ۱۵ انگسترم است . برنر در یافت
که اگر فلدسپار پتاس یم در ابتدا، با اس ید فلور یدریک تیمار شود
معادله انتشار پارابو لیک بر دادهها تطبیق نم یکند . وی دریافت
که پس از تیمار مواد با اسید فلوریدریک فقط س ینتیک خط ی،
آزاد شدن اسید سیلیسیک را توصیف میکند. باسنبرگ و
کلمنسی ( ۹) سینتیک رهاساز ی پتاس یم از فلدسپار را در دما ی
۲۵ درجه سانتی گراد و فشار ۱ اتمسفر دیاکسیدکربن در
فلدسپارهای با اندازه کوچکتر از ۳۷ میکرومتر مورد بررسی قرار
دادند و چهار مرحله مختلف شامل، مرحله تبادل یونی، مرحله
غیرپارابولیکی، پخش یدگی پارابو لیکی و مرحله پا ی داری را در
رهاسازی پتاسیم از فلدسپار تفکیک نمودند.
آزادسازی پتاس یم از فلدسپارها به تراوش اس یدها به و ی ژه
اسیدهای س یتریک و اگزا لیک از ر یشهها نسبت داده شده است
۱۲ ). هوآنگ ( ۱۶ ) اظهار داشت، عمومًا آزاد ساز ی پتاس یم از )
فلدسپارها کندتر از م یکاهاست و در مقاد یر بالاتر ی نسبت به
( میکاها در بیشتر خاک ها حضور دارند . سانگ و هوآنگ ( ۲۶
آزادسازی پتاسیم از کانیهای حاوی پتاسیم را به وسیله
اسیدهای آ لی س یتریک و اگزا لیک ر قیق مطالعه کردند . در ای ن
مطالعه ثابت سرعت آزاد شدن پتاس یم از بیوتیت به وس یله اس ید
سیتریک و اس ید اگزا لیک به تر تیب ۶۳ و ۱۲۳ برابر موسکو یت
و ۱۴ و ۱۸ برابر فلدسپار پتاسیم بود . ول ی سرعت آزادساز ی
پتاسیم از فلدسپار پتاس یم ۴ و ۷ برابر موسکو یت بود . در ای ن
مطالعه تر تیب آزادشدن پتاس یم به وس یله اس یدهای آ لی به ترتی ب
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۱
بیوتیت > ارتوکلاز = میکروکلین > موسکویت بود، درحا لیکه
در پروسه تبادل با روش تتراف نیل بران سد یم، تر تی ب آزادشدن
پتاسیم بصورت بیوتیت > موسکویت > ارتوکلاز = میکروکلین
بود.
رهاسازی پتاس یم از م یکاها م یتواند توسط دو فرآ یند،
انحلال ساختار بلور و یا تبادل پتاس یم ب ین لا ی های با کا تیون
آبپوشیده انجام شود، چراکه پتاس یم در م یکاها به وس یله نیروهای
الکترواستاتیک نگه داری م یشود، در صور تیکه در فلدسپارها ی
پتاسیمدار، پتاس یم به وس یله پیوند کووالانس ی درون کر ی ستال
قرار گرفته و رهاسازی آن از کانی تحت تأثیر هوادیدگی
.( صورت میگیرد ( ٢٤
برای رهاشدن پتاس یم از فرم غ یرتبادلی، لازم است فعا لی ت
۲۵ و ۲۸ ). در بررس ی ، پتاسیم در فاز محلول بس یار کم شود ( ۲۲
سینتیک آزادساز ی پتاس یم از رو شها ی مختلف ی بر ای پا یین
نگه داشتن غلظت پتاس یم، استفاده شده است . شستشوی پیدرپی
کانی یا خاک با محلول های الکترو لیت و استفاده از رز ی نها ی
تبادل کا تیونی از آن جمله اند ( ۲۵ ). در این مطالعه برای رفع این
.( مشکل از عصارهگیری متوالی استفاده شد ( ٢٢
کانیهای رس ی دارای موقع یتهای مختلف ی بر ای نگه داری
پتاسیم م یباشند که شامل سطح، لبه ها و لا یههای داخل ی است و
رهاسازی پتاس یم از هر کدام از این موقع یتها با توجه به نوع
عصارهگیر متفاو ت م یباشد ( ۳۰ ). از م ی ان فاکتورها ی م ؤثر در
رهاسازی پتاس یم، اس یدهای آ لی از طر یق تشکیل کم پلکسها ی
.( آلی- ف ی، هواد یدگی کا نیها و سنگ ها را آسان م یسازند ( ۲
توانایی خارج کردن پتاس یم و سا یر کا تیونهای ساختما نی توسط
اسیدها را م یتوان به یونهای هیدروژن و کمپلکس ل یگاندها ی
آلی تو لیدشده در ن تیجه تجز یه آن ها در محلول خاک، نسبت داد
.(۱۹)
تو و همکار ان ( ٣٢ ) اثر اس ید اگزالیک را بر آزادسازی پتاسیم
در چهار کا نی پتاس یمدار بیوتی ت، فلوگو پی ت، موسکو یت و
میکروکلین بررس ی کردند و ن تیجه گرفتند که پتاس یم آزاد شده از
کانیها به تر تی ب ، بیوتی ت > فلوگوپی ت > موسکو یت >
میکروکلین اس ت. سانگ و ه وآنگ ( ٢٦ ) اثر اس یدهای آ لی را ب ر
آزادسازی پتاس یم از کا نیهای بیوتیت، موسکو یت، م یکروکلین و
۰/ ارتوکلاز با اس یدهای آ لی اگزا لیک و س یتریک با غلظت ۰۱
مولار مورد بررس ی قرار دادند و ن تیجه گرفتند که سرعت
رهاسازی پتاس یم از این کا نیها به تر تیب، بیوتیت > میکروکلین
= ارتوکلاز > موسکویت بود . هم چنین اس ید آل ی اگزا لی ک،
پتاسیم بیشتری نسبت به اس ید س یتریک آزاد کرده بود . ای ن
درحالی است که نوروزی و خادم ی ( ۶) آزادسازی پتاس یم از دو
کانی فلوگوپیت و موسکویت را بهوسیله اسیدهای آلی سیتریک،
اگزالیک و ما لیک ، به روش عصاره گیری معمو لی مورد بررس ی
قرار داده و نشا ن دادند که سرعت رهاساز ی پتاس یم توسط اس ید
سیتریک، بیشتر از سا یر اس یدها و از جمله اس ید اگزالی ک بوده
است.
وجود کا تیونها در محلول خاک بر م یزان در دسترس بودن
پتاسیم بر ای گ یاه تأ ثیرگذار است و لذا بررس ی روند رهاساز ی
پتاسیم در حضور کا تیونهای معمول خاک مثل کلس یم، ضرور ی
بهنظر م یرسد . سرینیواسارائو و همکاران ( ۲۹ ) در مطالعات
خود درباره آزاد سازی پتاس یم غ ی ر تباد لی با استفاده از اس ید
۰ مولار نشان دادند که در خاک های / سیتریک و کلر یدکلسیم ۰۱
ورتیسول با کا نی غالب اسمک تیت، مقدار پتاس یم آزادشده بیشتر
از خاک های آلف یسول با کا نی غالب کائو لینی ت و خاک ها ی
اینسپتیسول، با کا نی غالب ایلیت بود، اگر چه در ابتدا سرعت
آزادسازی در آلفیسولها بیشتر بود.
تاکنون مطالعه ای در زم ینه حضور فلدسپار در خاک ها ی
نقاط مختلف کشور صورت نگرفته است ول ی منابع ط بیع ی
فلدسپار در ایران بس یار فراوان است و تا کنون ب یش از ۱۰۰
کانسار فلدسپار در ای ران شناخته شده است ( ۳) و م یتوان
احتمال داد که با اکتشاف بیشتر، بتوان حجم های بزرگ ی از ای ن
ذخیره را یافت. بنابراین با توجه به اینکه کشورمان از ذخا یر
بالای فلدسپار برخوردار است و تاکنون مطالعه ای در رابطه با
سینتیک رهاسازی پتاس یم از فلدسپار پتاس یمدار، از منابع داخل ی
و یا خارج ی در کشورمان انجام نشده است، ای ن مطالعه با
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۲
اهداف زیر انجام شد:
۱- مقای سه سرعت رهاساز ی پتاسیم در دو کا نی مقاوم به
هوادیدگی فلدسپار و موسکو یت و مقا یسه فلدسپارها ی ته یه
شده از منابع داخلی و خارجی
۲- بررسی توانا یی عصاره گیرهای آ لی با یکدیگر و عصاره گی ر
معدنی
۳- توصیف سرعت آزادشدن پتاس یم غ ی ر تباد لی با معادلات
سینتیکی
مواد و روشها
این پژوهش به صورت آزمایش فاکتور یل در قالب طرح کام ً لا
تصادفی با سه تکرار انجام شد . فاکتورهای آزما یش شامل سه
نوع کانی (فلدسپار شرکت وارد آمریکا، فلدسپار یزد و
موسکویت همدان )، سه نوع عصارهگیر شامل اس یدها ی آل ی
(اگزالیک، س یتریک) و عصاره گیر معد نی کلر یدکلسیم در غلظت
۲۴ و ۴۸ ،۸ ،۴ ،۲ ، ۰ مولار و ۶ زمان عصاره گیری شامل ۱ /۰۱
ساعت بود.
کانی فلدسپار داخلی از معدنی در استان یزد و کانی فلدسپار
خارجی از شرکت وارد آمر یکا و کانی موسکویت از معد نی در
استان همدان خر یداری شدند . جهت آنا لیز عنصر ی کا نیها ی
استفاده شد (XRF) تهیه شده از روش فلورسانس پرتو ایکس
(جدول ۱). کانیهای ته یه شده ، پس از آس یاب و عبور از الک
۲۳۰ مش ، (قطر کمتر از ۶۰ م یکرون )، جهت حذف پتا س یم
تبادلی موجود در کا نیها، با محلول ۱ نرمال کلر ی دکلس یم، به
نسبت ۲ به ۱ (محلول به کا نی)، با کلس یم، اشباع ش د و بعد از
۱۰۵ به مدت ۴۸ ساعت خشک شدند. C آن، در آون، در دمای
۲۰۰ میلیگرم از کا نیهای اشباع شده با کلس یم به دقت وزن
گردیده و به لوله های سانتر یفیوژ، منتقل شد . ۲۰ م یلیلیتر از هر
یک از عصاره-گیرها به کا نیها اضافه و پس از ۱۵ دقیقه
۲۵ C مخلوط نمودن، نمونه ها به انکوباتور با دما ی ثابت
منتقل شدند . پس از گذشت ۱ ساعت از افزودن عصاره گیرها
نمونهها از انکوباتور خارج و در ۳۰۰۰ دور در د قیقه به مدت
۱۰ د قیقه، سانتریفیوژ شدند و عصاره رو یی بر ای اندازه گی ری
میزان پتاس یم رها شده، جمع آوری گرد ی د. سپس بلافاصله ۲۰
میلیلیتر از عصاره گیرها به نمونه ها اضافه شد و مجدد ًا
سوسپانسیون به مدت ۱۵ د قیقه تکان داده و به انکوباتور انتقال
۲۴ و ۴۸ ،۸ ،۴ ،۲ ، داده شد . به هم ینترتی ب در زمان ها ی ۱
ساعت، عصاره گیری انجام شده و غلظت پتاس یم در نمونهها با
قرائت شد. Corning استفاده از دستگاه فلیمفتومتر مدل ۴۱۰
چهار مدل سینتیکی زیر برای برازش دادهها استفاده شد.
(ln (M0 – Mt) = a – bt) مرتبه اول
(Mt= a + b lnt) ایلوویچ ساده
(Mt/M0= a + b t1/ پخشیدگی پارابولیکی ( 2
(ln Mt = a + b lnt) معادله توانی
و t مقدار پتاس یم غ یرتبادلی آزاد شده در زمان Mt در این روابط
پتاسیم غیرتبادلی در زمان تعادل در انتهای آزمایش M0
زمان t ضر ایب ثابت و b و a . (حداکثر پتاس یم رها شده ) هستند
برحسب ساعت م یباشد. برازش معادلات س ینتیکی در توص یف
رهاسازی پتاس یم، بر اساس ضر ایب تبی ین و برآورد خطا ی
استاندارد مورد مقا یسه قر ار گرفت . آنالیز داده ها با استفاده از
و رسم نمودارها با استفاده از نرم افزار SAS ۹/ نرمافزار ۱
انجام شد. Excel ۲۰۰۷
نتایج و بحث
جدول ۱، تجز یه عنصر ی کا نیهای مورد استفاده در آزما یش را
نشان م یدهد. طبق ای ن جدول ، فلدسپار ی زد دار ای بی شترین
مقدار پتاس یم م یباشد و بعد از آن فلدسپار شرکت وارد آمر یکا
در فلدسپار Al2O و موسکو یت همدان قرار دارند . کمتر بودن 3
پتاسیم یزد و وارد آمر یکا در مقا یسه با موسکو یت و بیشتر بودن
در فلدسپارها که ساختمان تکتو س یلیکات دارند SiO مقادیر 2
نسبت به فیلوسیلیکات موسکو یت، تأ یید م یکند که کا نیها ی
نسبت به K2O تهیه شده، فلدسپار هستند. هم چنین بیشتر بودن
بیانگر پتاسیمدار بودن فلدسپارهاست. Na2O
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۳
جدول ۱. تجزیه عنصری کانیهای مورد استفاده در آزمایشبا استفاده از فلورسانسپرتو ایکس
Total LOI* P2O5 MnO TiO2 Na2O CaO K2O Fe2O3 MgO Al2O3 SiO کانی 2
%
۹۹/۵۸ ۰/۵۰ ۰/۴۶۲ ۰/۰۰۴ ۰/۰۱۵ ۲/۹۸ ۰/۱۵ ۱۳/۷۵ ۰/۲۲ ۰/۰۱ ۱۷/۵۸ ۶۳/ فلدسپار پتاسیم یزد ۹۱
فلدسپار پتاسیم وارد
۹۹/۶۱ ۱/۱۳ ۰/۴۵۷ ۰/۰۰۶ ۰/۰۱۳ ۱/۲۱ ۰/۴۵ ۱۳/۷۱ ۰/۴۶ ۰/۰۱ ۱۷/۹۳ ۶۴/ آمریکا ۲۴
۹۹/۵۵ ۴/۵ ۰/۰۳ ۰/۰۶ ۰/۰۶ ۰/۶۴ ۰/۱۷ ۹/۹۸ ۱/۷۷ ۰/۰۸ ۳۳/۹۲ ۴۸/ موسکویت همدان ۳۴
کاهش وزن در دمای بالا :LOI*
بررسی روند رهاساز ی پتاس یم غ یر تباد لی در کا نی های مورد
مطالعه
شکل ۱ روند رهاساز ی تجمع ی پتاس یم به وسیله عصاره گیرها ی
مختلف را از کا نی موسکو یت و دو نوع کا نی فلدسپار داخل ی و
خارجی نشان م یدهد. در هر سه کا نی (موسکو یت و دو نوع
فلدسپار) و تحت تأ ثیر عصاره گیرهای مختلف رهاساز ی پتاس یم
در مراحل او لیه سر یع تر است و با گذشت زمان، کاهش م ییابد،
تا تعادل ظاهر ی ایجاد شود و بعد از آن رهاساز ی با سرعت
ثابتی ادامه م ییابد. این روند در بس یاری از مطالعات مشاهده
۲۶ و ۳۲ ). رهاسازی با سرعت بالا در مراحل او لیه ، شده است ( ۲
را م یتوان به رهاسازی پتاسیم از مناطق لبه ای و گوه ای شکل
کانیها نسبت داد و در مرحله دوم، با پیشرفت رهاساز ی و بالا
رفتن انرژ ی جذب پتاس یم در بین لا ی هها و از طرف ی افز ایش
فاصله پتاس یم از لبه ها ی کا نی و افز ایش فاصله پخش یدگی،
سرعت رهاسازی کاهش م ییابد ( ۲۹ ). تا لیبودن و همکاران
۳۰ ) با بررسی رهاسازی تجمعی پتاسیم با جذر زمان، )
رهاسازی سه مرحله ای را گزارش نمودند . آنها مرحله اول
رهاسازی را به رهاسازی پتاسیم تبادلی، مرحله دوم را به
رهاسازی پتاس یم تث بی تشده و مرحله سوم را به رهاساز ی
پتاسیم ساختمانی نسبت دادند.
در کانی موسکو یت رهاساز ی پتاس یم تا مرحله چهارم
عصارهگیری با اس ید اگزا لیک به عنوان قو یتر ین عصاره گی ر،
روند افز ایشی داشته و پس از آن، با سرعت کم ی ادامه م ییابد .
این در حا لی است که در فلدسپار یزد و وارد آمر یکا، به ترتی ب
پس از زمان سوم و دوم عصارهگیری رهاساز ی پتاس یم کاهش
یافته، که بیانگر م یزان محدود رهاساز ی پتاس یم در این کا نیها
می باشد. چ نین روند ی در مورد سا یر عصاره گیرها نی ز مشاهده
.( میشود (شکل ۱
اختلاف هر سه کا نی در م ی زان رهاساز ی پتاس یم از نظر
آماری مع نیدار بود (جدول ۲). با توجه به مشابه بودن درصد
در دو نوع فلدسپار، به نظر م یرسد اختلاف آنها در K2O
رهاسازی پتاس یم به س یستم تبلور آن ها مرتبط باشد . در مطالعات
انجامشده توسط شرکت وارد آمر یکا نشان داده شده که این نوع
فلدسپار، م یکروکلین است و با توجه به آزادسازی بیشتر پتاس یم
از ارتوکلاز نسبت به م یکروکلین به نظر م یرسد فلدسپار ی زد
دارای ساختمان ارتوکلاز باشد چرا که نسبت به م یکروکل ین
شرکت وارد پتاس یم بیشتری آزاد کرده است . در کنار ترک ی ب
شیمیایی، پیوندها ی اتم ی و ساختمان بلور، نقش مهم ی در
.( آزادسازی پتاسیم از کانیها ایفا میکنند ( ۲۷
به علاوه، آزادسازی پتاسیم در کانی دیاکتاهدرال
موسکویت به طور مع نیداری بیشتر از فلدسپار است. رهاسازی
پتاسیم از موسکو یت به عنوان یک م یکای د ی اکتاهدرال اگرچه
در مقا یسه با م یکاهای تر ی اکتاهدرال کمتر بوده و به طور کل ی
به عنوان یک کا نی نسبتًا مقاوم به هواد یدگی شناخته م یشود اما
به علت اینکه پتاس یم در م یکاها توسط نیروهای الکترواستات یک
نگهداری میشود، آنیون حاصل از اس ید
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۴
شکل ١. روند رهاسازی تجمعی پتاسیم توسط عصارهگیرهای مختلف از فلدسپار پتاسیم یزد
(الف)، فلدسپار پتاسیم وارد آمریکا (ب) و موسکویت همدان (ج)
جدول ۲. تجزیه واریانس پتاسیم رهاشده از کانیهای مورد استفاده
منابع تغییرات درجه آزادی میانگین مربعات پتاسیم رها شده
۲۲۶۱۷۵۶/۸۱** نوع کانی ۲
۵۲۷۴۲۶/۹۴** نوع عصاره گیر ۲
۲۰۰۵۵۹۵/۵۰** زمان ۵
۱۸۵۱۵۲/۶۱** نوع عصاره گیر ۴ × نوع کانی
۷۴۲۳۶۸/۴۰** زمان ۱۰ × نوع کانی
۲۰۶۰۶۴/۲۸** زمان ۱۰ × نوع عصاره گیر
۵۷۲۶۸/۷۴** زمان ۲۰ × نوع عصاره گیر × نوع کانی
۱۵۷۴/ خطا ۲۸ ۱۰۸
**
: معنیدار در سطح احتمال آماری ۱ درصد
فلدسپار پتاسیم یزد
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان ( ساعت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلوگر م)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
فلدسپار پتاسیم وار د
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان (ساع ت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلو گرم)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
موسکویت همدان
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50
زمان ( ساعت)
پتاسیم رها شده ( میلی گرم بر کیلوگرم)
اسید اگزالیک
اسید سیتریک
کلرید کلسیم
ب الف
ج
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۵
آلی قادر به حل کردن آلوم ینی وم ورقه اکتاهدرال بوده و
توانسته است پتاس یم بین لا یهای را آزاد نما ید. ای ن در حا لی
است که پتاس یم در فلدسپارها به وس یله پیوند کوالانس ی
نگه داری شده و رهاساز ی از آن به عوامل مختلف ی مانند
خصوصیات ساختمانی، ترکیب شیمیایی، اندازه ذرات،
فعالیت یونهای ه یدرونیوم و خروج فرآورده های هواد ی دگی
بستگی دارد . در ط ی هواد یدگی فلدسپار جا یگزینی پتاس یم با
یون ه ی درونیوم ساختمان فلدسپار را تض عیف کرده و در
نتیجه انبساط فلدسپار رخ م یدهد. یون های ه یدرونیوم جذب
شود Al-O سطحی شده ، م یتوانند باعث شکستن پیوندهای
و عدد هم آرایی آلوم ینیوم را از ۴ به ۶ رسانده و در ن تیجه از
ساختمان فلدسپار بی رون رانده م ی شود ( ۵). در م طالعات
اسپارکس و هوانگ ( ۲۸ ) نشان داده شد که رهاساز ی پتاس یم
موجود در فلدسپارها، فقط به وسیله تخر ی ب ساختمان بلور
میسر است . تو و همکاران ( ۳۲ ) در مطالعه خود نشان دادند
که م یکروکلین مورد استفاده ، رهاساز ی پتاس یم کمتر ی در
مقایسه با موسکو یت نشان داده و از ابتد ای آزما یش روند
( یکنواختی را در م یزان رهاساز ی داشته است . هوانگ ( ۱۶
حل شدن ش یمیایی فلدسپارها به وس یله اس ید نیتری ک ی ک
مولار را بررس ی کرد . در این مطالعه سرعت آزاد شدن پتاس یم
۹ و -۱۲ ، از موسکو یت، فلوگو پی ت و بیوتی ت به تر تی ب ۲
۱۱۸ برابر سرعت آزاد شدن پتاس یم از م یکروکلین بود . -۱۹۰
در مقابل، سانگ و ه وآنگ ( ۲۶ ) در مطالعات خود به ای ن
نتیجه رس یدند که م ی زان رهاساز ی پتاس یم در میکروکل ین و
ارتوکلاز بیشتر از موسکویت بود.
ویلسون ( ۳۳ ) نشان داد که سرعت انحلال فلدسپارها به
شدت کند است و با کاهش پ هاش محیط به کمتر از ۶ سرعت
انحلال آنها افزایش م ییابد. فاکتورها ی د یگر ی مانند سطح
ویژه خارج ی و واکنش های تبادل - جذب ، نقش مهم ی را در
انحلال این کا نی ایفا م یکنند . محقق ین بر ای ن باورند که
۱۰۰۰۰۰ سال زمان نی از است که فرآیند کامل هواد ی دگی
فلدسپارها در شرایط طبیعی به وقوع بپیوندد.
درصد پتاس یم رها شده از کا نیهای پتاس یمدار تحت تأ ثیر
عصارهگیرهای مختلف در جدول ۳ نشان داده شده است . پس
از ۴۸ ساعت عصاره گیری رهاساز ی پتاس یم غ ی رتباد لی تحت
تأثیر اس ید اگزا لیک، به عنوان قو یتر ین عصاره گی ر، در کا نی
۶ برابر / ۸ برابر فلدسپار شرکت وارد آمر یکا و ۳ / موسکویت ۲
۱ برابر بی شتر از / فلدسپار یزد بوده است . فلدسپار ی زد نی ز، ۳
فلدسپار شرکت وارد آمریکا، رهاسازی داشته است.
بررسی روند رهاسازی پتاسیم با عصارهگیر معدنی
کلریدکلسیم
نتایج جدول ۲، نشان م یدهد اثر عصاره گیر و نوع کا نی و اثر
متقابل بین آنها، در م یزان رهاسازی پتاسیم معنیدار بوده و ای ن
بیانگر این است که عصاره گیرهای مختلف اثرات متفاو تی را در
کانیهای مختلف دارند . همان طور که در شکل ۱ مشاهده
می شود، صرف نظر از نوع کا نی، قدرت کلر ی دکلس یم در
رهاسازی پتاس یم به عنوان ی ک عصاره گی ر معد نی نسبت به
عصارهگیرهای آ لی، کمتر ین مقدار میباشد، که این اختلاف در
، همه کا نیها، از لحاظ آمار ی معن یدار است . نتا یج جدول ۳
برای کا نی موسکو یت، که رهاساز ی بالاتر ی دارد، نشان م یدهد
۲ برابر کلر یدکلسیم / که رهاساز ی، تحت تأ ثیر اس ید اگزا لیک، ۹۸
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم / میباشد. هم چنین، اس ید س یتریک ۵
پتاسیم آزاد م یکند سر ینیواسارائو و همکاران ( ۲۹ ) مشاهده
کردند که لیگاندهای آل ی و ه ی دروژنها ی تو لیدشده توسط
اسید س یتریک باعث رهاسازی بیشتر پتاسیم بین لایهای نسبت به
کلریدکلس یم م یشوند . توانا یی کلر ی دکلس یم در آزادساز ی
پتاسیم کم است، چراکه یون کلسیم از طریق جانشینی،
تبادل را با یون های دیگر انجام م یدهد و اندازه و
انرژی ه یدراتاسیون بالا ی این یون، نسبت به یون پتاس یم باعث
شده است که به سخ تی با پتاس یمهای بین لا ی های مبادله شود،
ولی با پتاس یم موجود رو ی لبه ها و سطوح کا نی به راحت ی
جانشین م یشود، که نشان دهنده توانا یی کم آن در آزاد کردن
.( پتاسیم است ( ۴
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۶
جدول ۳. درصد پتاسیم رهاشده از سه کانی پتاسیمدار تحت تأثیر عصارهگیرهای مختلف پس از ۴۸ ساعت
نوع کانی اسید اگزالیک اسید سیتریک کلریدکلسیم
۰/۲۶ ۰/۶۶ ۰/ فلدسپار پتاسیم یزد ۷۳
۰/۲۲ ۰/۴۹ ۰/ فلدسپار پتاسیم وارد ۵۶
۱/۵۵ ۳/۵۸ ۴/ موسکویت همدان ۶۳
بررسی روند رهاسازی پتاسیم با عصارهگیرهای آلی
رهاسازی پتاس یم غ یرتباد لی، تحت ت أثیر نوع اس ید آل ی نی ز
می باشد. از م یان عصاره گیرهای آ لی، در هر سه کا نی بی شترین
مقدار رهاساز ی توسط اس ید اگزا لیک مشاهده شد . نتا یج جدول
۳، بر ای کا نی موسکو یت، که رهاساز ی بالاتر ی دارد، نشان
۱ برابر اس ید / می دهد که رهاساز ی، تحت تأ ثیر اس ید اگزا لیک، ۳
۲ برابر کلر یدکلسیم م یباشد . هم چنین ، اس ید / سیتریک و ۹۸
۲ برابر بیشتر از کلر یدکلسیم پتاس یم آزاد م یکند . / سیتریک نیز ۵
هیو و همکاران ( ۱۷ ) نیز نشان دادند که اس ید اگزالیک بی شترین
توانایی را در کلات کردن یونهای فی دارد.
در این مطالعه، اختلاف ب ین اس یدهای آل ی در کا نیها ی
فلدسپار پتاس یم یزد و وارد آمر یکا مع نیدار نبوده، درحا لی که در
موسکویت، مع نیدار م یباشد. تفاوت بین توانا یی اس یدهای آل ی
در آزادساز ی پتاس یم از کا نیها به علت اختلاف آن ها در تو لی د
H+ لیگاندهای آ لی و ی ون
تو لی د شده و توانا یی لیگاندها در
تشکیل کمپلکس میباشد. سانگ و هوآنگ ( ۲۶ ) نیز در
مطالعات خود علت تفاوت در توانا یی اس ید س یتریک و اگزا لیک
۰ مولار در رهاساز ی پتاس یم را به تفاوت آن ها در تو لی د /۰۱
لیگاندهای آلی و پروتون تولید شده مرتبط دانستند.
در مطالعه ای نشان داده شد که خصوصیات آزادشدن پتاس یم
از فلدسپارها، در حضور لیگاندهای آ لی کمپلکس کننده کام ً لا
متفاوت است . احتما ً لا لیگاندهای مذکور از طر ی ق برهمکنش
خاصی که با ترکیبات آلومنیوم دارند از ایجاد ترکیبات
حفاظت کننده کانی در مقابل هواد یدگی جلوگ یری نموده و ی ا
حداقل، تشکیل آن را به تعو ی ق م یاندازد و از ای نرو اجازه
.( پیشرفت هوادیدگی را میدهند ( ۱۶
کاربرد معادلات
جهت بررس ی سرعت رهاساز ی پتاس یم غ یرتبادلی از کا نیها ی
مورد مطالعه، ۴ مدل سینتیکی شامل معادله مرتبه اول،
پخشیدگی پارابو لیکی، ایلوو یچ و توا نی مورد برازش قرار
گرفتند. از آن جا که گاه ی چند معادله قادر به توص یف داده ها ی
سینتیکی م یباشند انتخاب بهتر ین معادله بر اساس بالاتر ین
ضریب ت بیین صورت م یگی رد. ای ن عامل شرط لازم بر ای
انتخاب بهتر ین مدل م یباشد ول ی شرط کا فی نی ست. بلکه
معادلهای که بیشترین ضر یب ت بی ین و کمتر ین خطا ی مع ی ار
تخمین را دارد، به عنوان بهتر ین معادله در توج ی ه رهاساز ی
پتاسیم شناخته م یشود . خطا ی مع ی ار تخم ین بهتر ین مع ی ار
.( ارزیابی مقادیر محاسبهشده و مشاهده شده میباشد ( ۱۰
جدول ۴ ضرایب ت بیین و خطا ی مع یار تخم ین چهار معادله
سینتیکی را برای هر یک از کانیها و عصارهگیرها نشان میدهد.
بر اساس مع یارهای ذکر شده، معادله ایلوو یچ در هر سه نوع
کانی و سه نوع عصاره گ یر، عل یرغم بالا بودن ضر یب ت بیین، به
دلیل بالا بودن خطای مع یار تخم ین، نم یتواند آزاد شدن پتاس یم
غیر تبادلی را توجیه کند، در حالیکه سه معادله توانی،
پخشیدگی پارابولیکی و مرتبه اول رهاساز ی پتاس یم را توص یف
میکنند، که در این بین، معادله توا نی به د لی ل داشتن بالاتر ین
ضریب ت بیین و پا یینترین خطا ی مع یار تخم ین بهتر ین معادله
.( برای رهاسازی پتاسیم میباشد (شکل ۲
بعضی از محققین نتایج مشابهی را گزارش کردند. در
بررسیهای انجام شده توسط ح سینپور ( ۱) رهاساز ی پتاس یم
غیرتبادلی در خاک های همدان از معادلات توان ی، پخش یدگی
پارابولیکی و مرتبه اول پیروی کرد و لی معادله ایلوویچ نتوانست
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۷
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۳۸
شکل ٢. برازش معادلات پخشیدگی پارابولیکی، مرتبه اول و توانی بر پتاسیم رهاشده از سه نوع کانی
پتاسیمدار توسط اسید اگزالیک
این پد یده را توص یف کند . هم چنین گزارش شده است که
آزادسازی پتاس یم از م یکاهایی مانند موسکو یت، فلوگو پی ت و
.( بیوتیت از معادله پخشیدگی پارابو لیکی پی روی م یکند ( ۱۳
مهدوی ( ۴) در تحق یقات خود معادلات پخش یدگی و مرتبه اول
را به عنوان بهتر ین مدل معر فی کردند . تعدادی از محقق ین نی ز
در مطالعات خود مشاهده نمودند که روند رهاسازی از معادلات
مرتبه اول ( ۲۲ ) و مع ادلات توا نی و پخش یدگی ( ۱۴ و ۲۰ ) تبعیت
کرد. در م قابل مطالعا تی نیز نشان م یدهد که معادله ایلوو یچ،
میتواند رهاساز ی پتاس یم را توج ی ه کند ( ۱۱ و ۲۰ ). معادله
ایلوویچ او لینبار بر ای توص یف سرعت جذب ش یمیایی گازها
.( روی سطوح جامد به کار رفت ( ۲۱
با توجه به اینکه سرعت آزاد شدن پتاس یم از معادلات
توانی، پخشیدگی پارابولیکی و مرتبه اول پیروی م یکند، آزاد -
شدن پتاس یم تحت تأثیر فرآیند پخش یدگی م یباشد . هاو لین و
همکاران ( ۱۴ ) نشان دادند که معادله توا نی نشان دهنده کنترل
فرآیند پخش یدگی است . هم چنین در تحق یقات د یگر ی، نشان
داده شده در خاک هایی که سرعت آزاد شدن پتاس یم غ یر تباد لی
از معادلات مرتبه اول و پخشیدگی پارابولیکی تبع یت کند، آزاد
.( ۲۲ و ۲۹ ، شدن پتاسیم از فرآیند پخشیدگی پیروی میکند ( ۱۸
سینتیک رهاسازی پتاسیم از فلدسپار پتاسیم در مقایسه با موسکویت.
۲۳۹
شیب معادله ایلوویچ بیانگر سرعت رهاساز ی پتاس یم بین لا یهای
میباشد و عرض از مبدأ آن سرعت او لی ه رهاساز ی پتاس یم را
نشان م یدهد ( ۲۳ ) که در این مطالعه، صرف نظر از نوع کا نی
برای اس ید اگزا لیک و صرفنظر از نوع عصاره گی ر، بر ای کا نی
موسکویت، بیشترین مقدار است . به این معن ی که تأ ثیر اس ید
اگزالیک بر رو ی سرعت او لیه رهاساز ی و سرعت رهاساز ی بین
لایهای، مؤثرتر از سا یر عصاره گیرها در کا نی موسکو یت م ی-
باشد. سرعت رهاساز ی پتاس یم نقش تع یین کننده ای در قدرت
تأمین پتاسیم خاک دارد. شیب و عرض از مبدأ معادله
پخشیدگی پارابولیکی بر ای تخم ین فراهم کردن مقدار پتاس یم
.( مورد نیاز گیاه به کار میرود ( ۱۸
نتیجهگیری
رهاسازی پتاس یم در ط ی عصاره گیریهای متوا لی، تحت تأ ثیر
عوامل مختلف ی قرار دارد، از جمله این عوامل نوع کا نیها م ی-
باشد که در روند رهاساز ی مؤثر است . در ای ن بررس ی م ی زان
۶ برابر فلدسپار - رهاسازی در کا نی د یاکتاهدرال موسکو یت ۸
پتاسیم بود . هم چنین رهاساز ی پتاس یم از نمونه فلدسپار ایران ی
(یزد) بیشتر از نمونه وارد بود . لازم به ذکر است که ته یه مقطع
فلدسپار ایرانی در پژوهش های آ تی پیشنهاد م یشود. هم چنین
صرفنظر از نوع کان ی، میزان رهاسازی تحت تأثیر نوع عصارهگیر
نیز م یباشد، به اینترتیب که عصاره گیرها ی آل ی نسبت به
عصارهگیرهای معد نی قدرت بی شتری در رهاساز ی پتاس یم از
۲ برابر م یباشد که از لحاظ /۵- کانیها دارند و این مقدار ۳
آماری مع نیدار است . هم چنین تفاوت م یزان رهاساز ی پتاس یم،
بین اس یدهای آ لی در موسکو یت، مع نیدار، و لی در فلدسپارها ی
پتاسیم، معنیدار نبوده است.
بررسی سرعت آزاد ساز ی نشان داد که در مراحل او لیه، این
فرآیند، با سرعت بیشتری انجام شده و به تدر یج در انتها ی
آزمایش کاهش م ییابد. برازش ۴ مدل س ینتیکی شامل معادله
مرتبه اول، پخش یدگی پارابو لیکی، ایلوویچ و توا نی نشان داد که
رهاسازی پتاس یم از معادله ایلوویچ پی روی نم یکند ول ی سه
معادله د یگر بر ای توص یف آزادساز ی پتاس یم غ یرتباد لی مناسب
میباشند که در این بین معادله توا نی به عنوان بهتر ین مدل
ارزیابی شد . تطبیق نتا یج ای ن تحق ی ق با معادلات مرتبه اول،
پخشیدگی پارابولیکی و توانی نشان میدهد که فرآیند
پخشیدگی کنترلکننده رهاسازی پتاسیم از کانیهاست.
منابع مورد استفاده
۱. حسینپور، ع. ١٣٨٣ . کاربرد معادلات سینتیکی در توصیف سرعت آزاد شدن پتاسیم غیرتبادلی در شماری از خاک های همدان .
.۹۳-۸۵ :(۳) مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی ۸
۲. ضرابی، و .، م . جلالی و ش . مهدوی حاج یلوئی. ۱۳۸۵ . بررسی سرعت رهاساز ی پتاس یم غ یر تباد لی و قابل یت جذب آن با استفاده از
.۹۶۴-۹۵۱ :(۶) اسید مالیک در بعضی از خاکهای استان همدان. مجله علوم و فنون کشاورزی ۳۷
۳. قربانی، م. ۱۳۸۱ . دیباچهای بر زمینشناسی اقتصادی ایران. پایگاه ملی دادههای علوم زمین کشور، ۸۵۴ صفحه.
۴. مهدوی، ش. ۱۳۸۰ . مطالعه سینتیک رهاسازی پتاسیم غیرتبادلی و همبستگی آن با جذب گیاه در سریهای غالب خاکهای استان
همدان. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران.
۵. ملکوتی، م. ج.، ع. ا. شهابی و ک. بازرگان. ۱۳۸۴ . پتاسیم در کشاورزی ایرا . ن انتشارات سنا، تهران.
: (۱) ۶. نوروزی، س . و ح . خادمی. ۱۳۸۸ . آزادسازی پتاس یم از موسکو یت و فلوگو پیت توسط چند اس ید آل ی. مجله آب و خاک ۲۳
.۲۷۳-۲۶۳
7. Barth, T. W. F. 1969. Feldspars. Wiley-Interscience, New York.
مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک / سال هجدهم / شماره شصت و هفتم / بهار ۱۳۹۳
۲۴۰
8. Berner, R. A. 1983. Kinetics of weathering and diagenesis. PP. 111-134. In: Lasaga, A. C. and R. J. K. Patrick
(Eds.). Kinetics of Geochemical Processes, Vol. 8. Reviews in Mineralogy. Mineralogical Society of America.
Washington, DC.
9. Busenberg, E. and C. V. Clemency. 1975. The dissolution kinetics of feldspar at 25C and 1 atm CO2 partial
pressure. Geochim. Cosmochim. Acta. 40: 41-49.
10. Chien, S. H., W. R. Clayton and G. H. McClellan. 1980. Kinetics of dissolution of phosphate rocks in soils. Soil Sci.
Soc. Amer. J. 44: 260-264.
11. Cox, A. E. and B. C. Joern. 1997. Release kinetics of non-exchangeable potassium in soils using sodium
tetraphenylboron. Soil Sci. 162: 588-596.
12. Fageria, N. K. and L. Stone. 2006. Physical, chemical and biological changes in the rhizosphere and nutrient
availability. J. Plant Nutr. 29: 1327-1356.
13. Feigenbaum, S., R. Edelstein and I. Shainberg. 1981. Release rate of potassium and structural cations from mica to
ion exchangers in dilute solutions. Soil Sci. Soc. Amer. J. 45: 501-506.
14. Havlin, J. L., D. G. Westfall and S. R. Olsen. 1985. Mathematical models for potassium release kinetics in
calcareous soils. Soil Sci. Soc. Amer. J. 49: 371-376.
15. Holdern, G. R. and R. A. Berner. 1979. Mechanism of feldspar weathering. I. Experimental studies. Geochim.
Cosmochim. Acta. 43: 1161-1171.
16. Huang, P. M. 2005. Chemistry of soil potassium. PP. 227-292. In: Tabatabiai, M. A. and D. L. Sparks (Eds.).
Chemical Processes in Soils. Soil Sci. Soc. Amer. Madison, WI.
17. Hue, N. V., G. R. Craddock and F. Adams. 1986. Effect of organic acids on aluminum toxicity in subsoils. Soil Sci.
Soc. Amer. J. 50: 28-34.
18. Jalali, M. 2007. Spatial variability in potassium release among calcareous soils of western Iran. Geoderma 140: 42-
51.
19. Kononova, M. M., I. V. Aleksandrova and N. A. Titova. 1964. Decomposition of silicates by organic substances in
the soil. Soviet Soil Sci. (Engl transl.) 10: 1005-1014.
20. Lopez-Pineiro, A. and A. Garcia Navarro. 1997. Potassium release kinetics and availability in unfertilized Vertisols
of southwestern Spain. J. Soil Sci. 162: 912-918.
21. Low, M. J. D. 1960. Kinetics of chemisorptions of gasses on solids. Chem. Rev. 60: 265-312.
22.Martin, H. W. and D. L. Sparks. 1983. Kinetics of non-exchangeable potassium release from two coastal plain soils.
Soil Sci. Soc. Amer. J. 47: 883-887.
23. Mengel, K., Rahmatullah, and H. Dou. 1998. Release of potassium from the silt and sand fraction of loess-derived
soils. Soil Sci. 163: 805-813.
24. Øgaard, A. F. and T. Krogstad. 2005. Release of interlayer potassium in Norwegian grassland soils. J. Plant Nutr.
Soil Sci. 168: 80-88.
25. Scott, A. D., R. R. Hunziker and J. J. Hanway. 1960. Chemical extraction of potassium from soils and micaceous
minerals with solutions containing sodium teraphenylboron. I. Preliminary experiments. Soil Sci. Soc. Amer. Proc.
51: 912-917.
26. Song, S. K. and P. M. Huang. 1988. Dynamics of potassium release from potassium bearing minerals as influenced
by oxalic and citric acids. Soil Sci. Soc. Amer. J. 52: 383-390.
27. Sparks, D. L. 1987. Potassium dynamics in soils. Adv. Soil Sci. 6: 1-63.
28. Sparks, D. L. and P. M. Huang. 1985. Physical chemistry of soil potassium. PP. 201-276. In: R. D. Munson (Ed.),
Potassium in Agriculture. ASA, CSSA, SSSA, Madison, WI.
29. Srinivasarao, C., A. Swarup, A. S. Rao and V. R. Gopal. 1999. Kinetics of non-exchangeable potassium release
from a Tropaquept as influenced by long-term cropping, fertilization, and manuring. Aust. J. Soil Res. 37: 317-
328.
30. Talibudeen, O., J. D. Beasley, P. Lane and N. Rajendran. 1978. Assessment of soil potassium reserves available to
plant roots. Soil Sci. Soc. Amer. J. 29: 207-218.
31. Tisdale, S. L., W. L. Nelson, J. D. Beaton and J. L. Havlin. 2003. Soil Fertility and Fertilizers. 5th ed., PHI, India.
32. Tu, S. X., Z. F. Guo and J. H. Sun. 2007. Effect of oxalic acid on potassium release from typical Chinese soils and
minerals. Pedosphere 17: 457-466.
33.Wilson, M. J. 2004. Weathering of the primary rock-forming minerals: processes, products and rates. Clay Miner.
39: 233-266.
34.Wollast, R. 1967. Kinetics of the alteration of K-feldspar in buffered solution at low temperature. Geochim.
Cosmochim. Acta. 31: 635-648.


آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها